Margaret Atwood "Opowieść Podręcznej"

Autor: Margaret Atwood

Tytuł: Opowieść Podręcznej

Tytuł oryginału: The Handmaid's Tale

Tłumaczenie: Zofia Uhrynowska-Hanasz

Wydawnictwo: Wielka Litera

Liczba stron: 347

Freda żyje w Republice Gileadu - miejscu skrajnie nieprzyjaznym dla kobiet. Płeć ta traktowana jest tu jak rzecz - dlatego zresztą mówi się o Podręcznych, będących dosłownie pod ręką, na zawołanie. Oprócz gotowości do spełniania rozkazów osób wyżej postawionych, Podręczne muszą przystosować się do rzeczywistości najeżonej wręcz zakazami. Im nie wolno już nawet czytać. Aż trudno uwierzyć, że kiedyś istniał inny świat...

Wiecie, żyjemy w ciekawych czasach. Do niedawna jeszcze dało się zauważyć zaciekłą wojnę pomiędzy zwolennikami książek a tymi, którzy wolą telewizję. Dzisiaj coraz częściej wydaje mi się, że te dwa światy nie dość, że się przenikają, to jeszcze dość fajnie ze sobą współpracują. Zaobserwowałam to już przy okazji premiery Serii Niefortunnych Zdarzeń na Netfliksie. Realizacja tego projektu przełożyła się na to, że w bibliotekach na cykl książek o tym samym tytule trzeba było robić rezerwację, inaczej trudno było je dostać. 

Ba, ja sama o istnieniu niektórych pozycji dowiadywałam się dopiero wtedy, kiedy natrafiłam na jej ekranizację. Czad, tak powinno być!

Pewnie już zgadliście, że przydarzyło mi się tak między innymi z Opowieścią Podręcznej. Nie dane mi było obejrzeć nawet jednego odcinka, ale wszyscy o tej produkcji mówili, wielu się zachwycało, więc trzeba było sprawdzić, o co ten cały szum. A że ja najpierw sięgam po książkę...

Dziewczyny i kobiety, czy wyobrażacie sobie świat, w którym nie możecie o sobie decydować? W którym inni ludzie nie widzą w Was istot żywych, dla których jesteście przedmiotem? I od razu mówię: odłóżmy na chwilę rozmowę o równouprawnieniu. Nie pytam tu o rywalizację o stanowisko między kobietą a mężczyzną, nie pytam o różnicę w zarobkach na tej samej posadzie. Pytam o coś dużo gorszego: o sytuację, w której nie mogłybyście swobodnie się wypowiedzieć, wybierać sobie garderoby, czytać czy nawet iść na spontaniczny spacer. O sytuację, w której o Waszej wartości decyduje to, czy możecie zajść w ciążę. Nie wyobrażacie sobie? Ja też nie mogłam. I dlatego lektura powieści Atwood tak mnie bolała.

Historia głównej bohaterki nie chwyta za serce. Nie wzbudza gorących uczuć - poza dezorientacją i przerażeniem, że można tak traktować żywego człowieka. Brak tu fajerwerków. Przeciwnie: słowa Fredy są nijakie, tak jak mdła jest egzystencja, która przypadła jej w udziale. Każdy dzień wygląda tak samo. Dokładnie rozdzielone obowiązki, stała obserwacja. Do tego ciągle towarzyszący Podręcznym lęk o to, że ktoś posądzi je o zdradę. Lęk, który jest tak silny, tak obezwładniający, że najlepiej jest zapomnieć na tych kilka godzin, że jest się istotą z krwi i kości. Robić to, co zrobić trzeba, automatycznie, bez zastanowienia. Bo od myślenia, od refleksji i cichego buntu jest noc. Noc, podczas której można robić wszystko, dopóki zachowuje się cicho i leży w łóżku.

Sama Freda zaś jest bohaterką tajemniczą. Kobietą, która przystosowała się do tego, co zgotował jej los, dokładnie tak, jak zostało to wspomniane wyżej. Szukanie wrażeń? To nie dla niej, pozwala sobie co najwyżej na cicho wymieniane uwagi z dziewczyną, która towarzyszy jej w robieniu zakupów. Nie buntuje się. Nie płacze. Nie próbuje uciec. Nie planuje odnaleźć męża i córeczki - jedynie zastanawia się, czy jej bliscy w ogóle jeszcze żyją. Działa jak robot: wypełnia obowiązek po obowiązku, nie zabiera niepotrzebnie głosu. Ale to, że milczy, nie znaczy jeszcze, że akceptuje to, co ją spotyka. Kartka po kartce dowiadujemy się, że ta jej uległość jest jedynie sposobem na przetrwanie. Że dla własnego dobra emocje najlepiej zostawić na czas, kiedy gaśnie światło. Że nie wiadomo, czy jeszcze kiedykolwiek zobaczy swoich krewnych, ale jeśli spróbuje postąpić naprzeciw narzuconym jej regułom, straci nawet to ulotne być może.

Nie jest to pozycja lekka. Nie będziecie się przy niej dobrze bawić. Jeśli szukacie opowieści, w której tempo wydarzeń jest zawrotne lub czegoś "do poduszki", wybierzcie co innego. Ale nie skreślajcie Opowieści Podręcznej całkowicie. Jeśli nie teraz, sięgnijcie po nią kiedy indziej. Bo warto. Warto, żeby móc wyrazić swoją opinię. Warto, żeby zobaczyć, do jakich dramatów może doprowadzić sprawowanie władzy. A wreszcie: warto, żeby przekonać się, czego tej drugiej osobie nie należy robić.